Aby mógł się rozpocząć proces zdrowienia z jakiejkolwiek dysfunkcji i zmiany funkcjonowania na bardziej konstruktywne potrzebne jest uznanie prawdy o swoim życiu. A przeszkodą w uznaniu tej prawdy stają się tutaj pojawiające się mechanizmy obronne, zwłaszcza zaprzeczanie, które pozwalają manipulować myśleniem, uczuciami, zachowaniami i w ten sposób fałszują rzeczywistość, aby zamaskować wewnętrzny ból.
Szeroko rozbudowany system mechanizmów obronnych, w tym mechanizm zaprzeczania, który należy do szerokiego spektrum strategii obronnych jest ważnym psychologicznym zjawiskiem we wszelkiego rodzaju uzależnieniach, a także we współuzależnieniu. Wszystkie strategie obronne są sposobami umożliwiającymi względnie poprawne funkcjonowanie także każdej zdrowej osobie wówczas, gdy nie jest możliwe zaspokojenie potrzeb, likwidacja konfliktów wewnętrznych, podtrzymanie pozytywnej samooceny, oraz gdy dana osoba doświadcza cierpienia i bólu.





Ta strategia obronna człowieka ma na celu:
- unikanie bólu i zapobieganie cierpieniu, np. przez ominięcie przeszkody, nie narażanie się na niepowodzenie;
- zmniejszenie cierpienia, którego nie dało się uniknąć i wytworzenie strategii przynoszenia ulgi w cierpieniu;
- zlikwidowanie bólu i cierpienia.

Zaprzeczanie jest normalnym, a nawet niezbędnym psychologicznym mechanizmem obronnym, którym się wszyscy posługują. Zaprzeczanie jest również cennym narzędziem, kiedy życie zadaje nam ciosy. Pozwala nam odsunąć większość naszych reakcji na dalszy plan. Pozwala nam znajdować sens w stresujących zdarzeniach i radzić sobie z nimi nie dając się przytłoczyć i obezwładnić przez nasze reakcje emocjonalne.. Np. tracimy wrażliwość na to, co jest ciągle obecne. Niestety takie wyciszanie może tez być wykorzystane do radzenia sobie z ciągłym napięciem i bólem, który przeżywają ludzie w rodzinie alkoholika. Zaprzeczanie nie jest naszym wrogiem. Problem pojawia się wtedy, gdy przestajemy sobie zdawać sprawę, że posługujemy się zaprzeczaniem. Zaczynamy być tak bardzo oderwani od tego, czego bezpośrednio doświadczamy, że tracimy wrażliwość nawet na codzienne zdarzenia.. Dzieje się też tak, że mylimy umiejętność trzymania na wodzy naszych urazów z udowadnianiem, że wydarzenia te nie są ważne lub że nigdy nie miały miejsca. W rodzinie alkoholika wszyscy członkowie dostosowują się do alkoholizmu z jego mechanizmami żeby utrzymać rodzinę. Zaprzeczanie staje się zapadnią. Przerwanie milczenia oznacza demontaż systemu zaprzeczeń, którego się używało dla ochrony siebie. Oznacza to spojrzenie w dół pod zapadnię i przyznanie się do strachu przed tym, że może się ona w każdej chwili otworzyć. Kiedy zaprzeczanie maleje, w końcu musimy stanąć twarzą w twarz z rzeczywistością naszego życia. I musimy to czynić ciągle, ciągle obserwować siebie i uświadamiając sobie destruktywne mechanizmy. Do tego jednak potrzebna jest nam wiedza na ten temat.

Koniec zaprzeczania może oznaczać przerwanie milczenia wewnętrznego. Jest to wsłuchiwanie się w siebie i traktowanie samego siebie poważnie po raz pierwszy w życiu. Może to być również zerwanie z milczeniem na zewnątrz i powiedzenie tego, o czym może dotąd nie mówiło się innemu człowiekowi. Celem powrotu do zdrowia jest otwarte mówienie o swoich przeżyciach. Kiedy mówi się o nich głośno doświadczenia te znowu stają się realne. System zaprzeczeń spowodował, że poprzez odwracanie uwagi od wszystkiego, co sprawia ból, nasze życie stało się ucieczką od rzeczywistości. Zerwanie z zaprzeczaniem dopuszcza do głosu prawdę i przywraca do życia nasze doświadczenia. Pozostanie w izolacji jest obciążeniem trzymającym ludzi w nieświadomości, że istnieją inni, mające zbliżone doświadczenia. Izolacja powoduje, że ludzie z „pokorą” przyjmują swój los, ponieważ brak im nadziei, że ktoś może ich zrozumieć. Prowadzi ona do odcinania się od swoich doświadczeń, celem złagodzenia własnego bólu. Tylko we wspólnocie ludzie mogą pomóc jedni drugim pozbyć się narzuconych im „kaftanów bezpieczeństwa”: „Nie rozmawiaj” (udawanie, że wszystko jest w porządku); „Nie ufaj” (nie nawiązywanie żadnych kontaktów, brak zaufania do całego świata); „Nie odczuwaj” (uczucia i emocje stają się nieświadome, nie odbijają się w rodzicach, zasada najbardziej destruktywna). (…)

---

O. dr Arnold Robert Marek – autor
Certyfikowany specjalista terapii uzależnień
Fragmenty broszurki „Zaprzeczanie prawdy o sobie” 2015 wydanej przez
Stowarzyszenie Apostolstwa Trzeźwości „Pokój i Dobro”
Plac Mariacki 8
37-300 Leżajsk